دوره زمانی زبانهای ایرانی
زبانهای ایرانی شاخه ای از زبان فرضی هند و ایرانی اند که از قدیم‌ترین روزگاران تاکنون درون مرزهای ایران یا بیرونِ آن متداول بوده‌اند و زبانها و گویشهایی را شامل می‌شوند که از نظر ویژگیهای زبانی وجوه مشترک دارند. از زبانهای ایرانی، در طیّ تاریخی دراز، اسنادی در دست است که چگونگی تحوّل آنها را نشان می‌دهد. تاریخ این تحوّل را می‌توان به سه دوره اصلی بخش کرد:
۱٫ دوره باستان؛
۲٫ دوره میانه؛
۳٫ دوره جدید.
از زبانهای ایرانی دوره میانه، که پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی تا انقراض حکومت ساسانیان (۶۵۱ م) و آغاز دوره اسلامی در مناطق مختلف متداول بوده، آثار ادبی عمده‌ای در دست است. زبانهای این دوره از نظر ویژگیهای زبانی به دو گروه غربی (شامل زبانهای پارتی یا پهلوی اشکانی و فارسی‌میانه یا پهلوی ساسانی) و شرقی (شامل زبانهای سُغدی * ، خوارزمی، سکایی و بلخی * ) بخش می‌شوند.
مانی و پیروان او، برخلاف سنّت ایرانی انتقال شفاهی آثار ادبی، به نگارش آثار خود بسیار اهمّیّت می‌دادند. از این‌رو از آنها آثار ادبی ارزشمندی به زبانهای ایرانی (فارسی میانه، پهلوی اشکانی و سغدی) برجای مانده است.